Laparoskopi nedir, karın içini optik bir cihaz vasıtasıyla gözlemlemektir. Bu cihaz 1 cm.lik göbek altı küçük bir kesiden karın içine yerleştirilir. Karın içini aydınlatarak; rahim, yumurtalık ve tüpleri ilgilendiren hastalık veya problemleri doğrudan gözlemleme ve gerekirse aynı anda karın alt bölgesinde açılan 3 – 5 mm’lik deliklerden içeri sokulan yardımcı aletler ile tedavi olanağı verir. Halk arasında kansız ya da bıçaksız ameliyat olarak da bilinir.
Endoskopi ise yine bu tür bir kamera ile içe bakma ve ameliyat kesisi olmadan, tedavi uygulama işlemlerine verilen genel isimdir. Kadın Hastalıkları alanında uygulanan iki temel endoskopi yöntemi, laparoskopi ve histeroskopidir.
Laparoskopi, genel cerrahi ve diğer cerrahi branşlarda kullanılmaktadır. Ancak bu yazıda verilecek bilgiler Kadın Hastalıklarını ilgilendirmektedir.
Jinekolojik Laparoskopi pek çok farklı amaçla yapılabilir. Kanser ameliyatları dahil, her türlü jinekolojik cerrahi girişimi yapma olanağı vardır. Jinekologlar tarafından en sık, gebe kalmada güçlük çeken infertil hastaların takip ve tedavileri esnasında gebe kalmalarına engel bir problemin var olup olmadığını araştırmak amacıyla yapılır.
Örneğin; karın içinde oluşan ve kadının tüplerinin fonksiyon görmesine engel olan yapışıklıklar; önceki bir ameliyattan, geçirilmiş bir iltihabi hastalıktan veya endometriozis hastalığından kaynaklanmış olabilir. Yapışıklıklar, tüp-yumurtalık ilişkisini ve tüpün rahat hareket ederek atılan yumurtayı yakalamasını engeller. Bu nedenle de tedavi edilmelidir.
Bunun dışında karın içinde yer aldığı düşünülen kist, myom, dış gebelik gibi problemlerin kesin tanısında ve tedavisinde rahatlıkla kullanılmaktadır. Ailesini tamamlamış ve başka bir gebelik arzulamayan bayanlarda da tüplerin (kanalların) bağlanması amacıyla, sıklıkla uygulanmaktadır.
Laparoskopi, genel anestezi altında, ameliyathanede yapılır. Kullanılan aletler ise bu amaç için özel olarak hazırlanmıştır.
• Laparoskopi ile yapılan ameliyatlar, dokulara ve organlara çok az zarar verir. Yani koruyucu bir cerrahi yöntemdir.
• Karın açılmadığı için iltihaplanma riski ve ameliyat sonu yapışıklık ihtimali daha azdır.
• Karın içi organlar büyütülerek gözlemlendiği için cerrahi hakimiyet daha iyidir.
• Karın duvarı kesilmediği için ameliyat sonrası ağrı çok azdır.
• Ameliyat sonu hastanede kalış süresi çok kısadır. Hasta aynı gün veya bir gün sonrası taburcu olur.
• Hasta çok kısa bir sürede normal yaşamına döner. Ortalama işe dönüş 7-15 gündür. Böylelikle iş kaybı çok azdır.
• Karın duvarı kesilmediği için ameliyat izi kalmaz, karın fıtıkları olmaz ve estetik korunur.
Laparoskopiyle Yapılan Ameliyatlar
Kısırlıkta laparoskopi, uzun yıllardır uygulanmaktadır. Hemen her kısırlık hastasında yapılan bir uygulamadır. Bu yolla direkt olarak yumurtalıklar, yumurtalık kanalları ve karın içi gözlemlenmektedir. Böylece kısırlığa sebep olan pek çok gizli neden ortaya çıkarılabilmekte ve aynı seansta çoğunu laparoskopik cerrahi yöntemlerle tedavi etmek mümkün olmaktadır.
Böylelikle uzun yıllar “ya tutarsa” mantığı ile harcanan zaman ve masraf önlenmekte ve gerçek anlamda tedavi planlanmaktadır.
Yumurtalık kanalları kapalı olan hastaların kanalları bu yolla açılabilmekte; daha önce ameliyat olmuş, karın içinde yapışıklıkları olanlarda da bu yapışıklıklar ayrılarak gebe kalma olasılığı arttırılmaktadır.
Polikistik over sendromu nedeniyle gebe kalamayanlarda yumurtalıklara yapılacak küçük girişimlerle gebe kalma olasılığı artmaktadır.
Dış gebeliğin laparoskopi ile ameliyat yapılması hem daha sonraki gebelik şansını korumak açısından üstündür hem de hasta aynı günde evine gidebilir.
Laparoskopi sayesinde endometriozis giderek daha fazla görülen ve tanıdığımız bir hastalık haline gelmiştir. Bu hastalık; ağrılı adet görmeye, sürekli kasık ağrısına, kısırlığa, cinsel ilişkide ağrıya ve çikolota kisti denen yumurtalık kistlerine neden olur. Bu hastalığın kesin tanısı ancak laparoskopi ile konur. Tanı konduğu takdirde hastalıklı dokular yakılarak tedavi edilir. Böylelikle hem hastalığın tanısı konur hem de tedavisi yapılır. Hastanın doğurganlığı da korunmuş olur ve aynı gün evine gönderilir.
Kanser olasılığı iyice araştırılıp bertaraf edildikten sonra tüm yumurtalık kistleri ve kitleleri laparoskopik olarak alınabilir. Eğer kitlelerin patlatmadan alınması istenirse karın içine sokulan torbalarla kitle hiç dağılmadan çıkartılır. Yumurtalıklarına hiçbir zarar verilmediği için hastanın hem doğurganlığı korunur hem de aynı gün evine gönderilir.
Rahim urları (myomlar), büyüklükleri ne olursa olsun; karın içinde küçük parçalara ayrıldıktan sonra laparoskopik olarak karın dışına çıkarılabilir. Laparoskopi, organ koruyucu bir yaklaşımdır. İnsan vücudundaki hiçbir organ fazla değildir. Her alınan organ eksikliğine bağlı yeni şikayetler oluşur. Rahimi alınan kadınların %30’unda ameliyat sonu yeni ve ciddi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Laparoskopi, hastaya diğer ameliyatlar gibi yıpratıcı bir yük getirmediği için tüm organların alınması gerekli değildir. Hastanın yaşı ne olursa olsun eğer kanser olasılığı yoksa hastanın organlarının korunması için laparoskopi ile ameliyat yapılması çok büyük bir üstünlüktür. Bu ameliyatlardan sonra da hasta aynı gün evine gider.
Rahimin alınması gereken durumlarda karından alınması düşünülen rahimin laparoskopik olarak alınması, hastaya laparoskpik cerrahinin tüm üstünlüklerinden yararlandırır. Hasta 1 gün sonra evine gider ve en geç 15 gün sonra işine başlar.
Hasta doğurganlığını sona erdirmek istediğinde laparoskopi ile çok kısa sürede bu işi yaptırabilir. Hasta aynı gün evine gider.
Doğum yapmış kadınların büyük kısmı belli bir yaş sonrası rahim veya idrar kesesi sarkmasına bağlı; öksürürken, gülerken veya ağır kaldırırken idrarını tutamaz ve bu durum onların sosyal yaşantılarını olumsuz etkiler. Endoskopik yöntemle yapılacak ameliyatlarla hastaların hem yakınmaları ortadan kaldırılır hem de çok kısa sürede normal yaşantılarına geri dönmeleri sağlanır. Ameliyattan sonrada aynı gün evlerine gidebileceklerdir.
Hastanın rahimi sarkmışsa çok basit bir kordonları asılarak hastanın şikayeti ortadan kaldırılır. Hasta aynı gün evine gidebilir.
Sürekli kasık ağrısı ve cinsel ilişki sırasındaki ağrıların sebebi çeşitlidir. Bunların laparoskopik tanısı ve tedavisi çok basittir. Örneğin, hasta daha önce açık karın ameliyatı geçirmiş ve sürekli karın ağrıları var ise yapılacak olan laparoskopi ile karın içi yapışıklıkların açılması sayesinde hastanın ağrısı yok olacaktır. Hastalarda endometrioz varsa hem tanısı konacak hem de tedavisi yapılacaktır. Bu tip ağrılarla yaşantısı kabusa dönüşmüş kadınlara yapılacak olan L.U.N.A. denilen basit bir laparoskopik operasyonla da hasta yeniden doğmuş gibi olur.
1980 sonrası laparoskopik cerrahi hızla gelişmiştir. Kadın Doğumda ise laparoskopi 1985 sonrası yapılmaya başlanmıştır. 21. yüzyılın cerrahisi laparoskopik cerrahi, dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızla yaygınlaşmaktadır. Hastane kalış süresi kısalığı, ameliyat sonrası ilaç kullanımı ve hemşirelik bakımının az olması nedeniyle laparoskopik cerrahi önerilmekte ve teşvik edilmektedir.
Ameliyathane koşullarında, jinekolojik muayene pozisyonunda, genel veya lokal anestezi altında karın duvarından içeriye yerleştirilen özel bir iğneyle (Verres) CO2 (karbondioksit) gazı verilerek karın şişirilir; böylece bağırsaklar operasyon sahasından uzaklaştırılır ve karın içine optik, cerrahi endoskopik aletlerin yerleştirilmesi sırasında yaralanmalar önlenir. Daha sonra görüş sağlayan (genellikle 10 mm fakat 1,9 mm incelikte olanları da vardır) optik ışık ve mercek sistemi göbek içerisinden açılan 1 santimetrelik bir kesiden karın içerisine yerleştirilir. Bunu takiben cerrahi aletlerin içerisinden geçtiği genellikle karın alt orta ve yanlarından gerektiği kadar 0,5 santimetrelik delikler açılarak operasyon yapılır. Bu sırada cerrah karın içerisinden elde edilen görüntüyü renkli bir televizyon ekranı olan monitörden izler. Karın içerisinde cerrahi işlemi yapmak için pensler, makaslar, elektrikle yakma ve yıkama cihazları, lâzer, otomatik veya elle dikiş atma aletleri kullanılabilir. İşlem bittikten sonra bazen kesilen dokular karın alt kısmında yapılan küçük bir cerrahi kesiden çıkarıldıktan sonra karın içi yıkanıp, kanama olmadığından emin olunduktan sonra aletler çıkarılır. Karındaki karbondioksit gazı en son çıkan alet aracılığı ile boşaltıldıktan sonra kesiler dikilerek kapatılıp hasta uyandırılır.
Laparoskopi, tanısal amaçlı ise oldukça kısa bir sürede yaklaşık 20-25 dakikada sonuçlanır. Hastanın operasyon için hazırlanması, uyutulup, uyandırılması ise ortalama 30-35 dakikalık bir süreyi gerektirecektir. Eğer tedavi edici bir işlem uygulanacak ise tedavinin şekline göre, uzun süren laparoskopiler de olabilir.
Örneğin; laparoskopi ile miyom çıkarılması operasyonu ortalama 45 dakika sürmesine karşın, rahim alınması operasyonu yapan kişinin tecrübesine göre 1-2,5 saat kadar sürebilir.
Eğer gerekirse, birçok kez laparoskopi olunabilir. Özellikle, laparoskopi sırasında tedavi uygulanmışsa tedavinin ne kadar etkili olduğunu görmek amacıyla altı ay ara ile ikinci veya üçüncü kez laparoskopi de yapılabilir.
